تعویض روغن ترمز به صورت دوره ای همانند روغن موتور خودرو و روغن گیربکس یک امر ضروری است که بسیاری از مردم اطلاعاتی از دلیل و ضرورت تعویض این روغن را ندارند . روغن ترمز یکی از مهمترین روغن هایی در خودرو است که کمترین توجهی به آن میشود در حالی که یکی از مهمترین عوامل در ترمز خودرو است .
یک راننده سالانه 75هزار بار در مسافت 10 الی 15 هزار کیلومتر حرکت اتوموبیل از ترمز استفاده میکند که این امر یکی از دلایل مستحلک شدن سیستم ترمز و روغن ترمز و ازبین رفتن خاصیت روغن ترمز است. دیگر دلیل آن باز کردن درپوش مخزن روغن ترمز و ورود هوای مربوط به داخل مخزن و جذب رطوبت توسط روغن ترمز است.
حال سوال اصلی این است که چند بار در سال یا پس از طی کردن چه مسافتی باید روغن ترمز تعویض گردد؟
و اینکه دلایلی که باعث تعویض زودتر روغن ترمز میشود (به عنوان مثال افرادی که بیشتر از ترمز در حین رانندگی استفاده میکنند)چیست ؟
سیستم ترمز خودرو چگونه کار میکند و نقش روغن ترمز در این سیستم چیست؟
سیستم ترمز وسیله نقلیه یک سیستم هیدرولیکی است و زمانی که پدال ترمز را فشار میدهیم نیروی ناشی از فشار پای ما به پدال ترمز توسط روغن ترمز به صورت هیدرولیکی به لنت های ترمز منتقل و عملیات ترمز (فشار لنت روی دیسک ها و کاهش سرعت) انجام میشود.
روغن ترمز برای کارکرد مناسب باید نقطه جوش بالا و خاصیت تراکم پذیری کمی داشته باشد و این خاصیت را حفظ کند و تحت فشار و دمای بالا کار کند.این روغن دارای خاصیت جذب رطوبت میباشد و پس از مرور زمان خاصیت خود را از دست می دهد و موجب پوسیدگی و خوردگی قطعات سیستم ترمز می شود و جذب رطوبت بالا موجب کاهش نقطه جوش روغن میگردد (گرمای حاصل از اصطحکاک لنت و دیسک)
دلایل و علامت های ظاهری رسیدن زمان تعویض روغن ترمز:
- عدم عملکرد صحیح لنت ترمز
- روشن شدن چراغ ABS خودرو
- بوی نامطبوع و سوزان روغن
- احساس مشکل هنگام فشردن پدال
“تعویض به موقع روغن ترمز میتواند از بروز تصادف و صدمات به سیستم ترمز و تعمیرات جلوگیری کند”
تعداد بسیار زیادی از متخصصان و کارشناسان عقیده بر تعویض روغن ترمز هر سال یا دو سال یکبار (بسته به شرایط رانندگی و محیدی)برای جلوگیری از بروز صدمات و مشکلات سیستم ترمز دارند.
دلیل اصلی این عقیده هم این است که روغن ترمز در طی کارکردش رطوبت و آلودگی های محیط که از طریق درزهای میان لوله ها و شلنگ ها و بست و نشتی ها و درب مخزن روغن ترمز وارد سیستم میشود را جذب میکند که در صورت بودن در محیط های مرطوب نظیر شمال کشور این رطوبت تشدید میشود.
روغن ترمز به طور میانگین پس از گذشته یک سال دو درصد رطوبت (آب)جذب میکند این مقدار رطوبت بعد از گذشته 18 ماه به صه درصد افزایش پیدا میکند و در صورت عدم تعویض روغن ترمز در سال های بعد به 7 الی8 درصد هم میرسد.
حال زمانی که رطوبت موجود در روغن ترمز افزایش پیدا میکند نقطه جوش روغن را به شدت کاهش میدهد و باعث آسیب شدید به سیستم ترمز و عدم عملکرد صحیح ترمز خودرو میشود.
روغن ترمز خودرو ها به چهار مدل دات 3 و دات 4 و دات 5 و دات 5.1 تقسیم بندی میشود که تفاوت اصلی این چهار نوع در نقطه جوش هر کدام است .روغن DOT 3 نو(بدون رطوبت-خشک) دارای نقطه جوش 460 الی 500 درجه فارنهایت میباشد که با ورود رطوبت به داخل آن تا 284 نقطه جوش کاهش پیدا میکند ( یک درصد رطوبت در روغن سبب کاهش نقطه جوش تا 396 درجه و دو درصد سبب کاهش تا 320 و سه درصد سبب کاهش تا 293 درجه نقطه جوش روغن میشود.) روغن ترمز DOT 4 هم دارای نقطه جوشی معادل 500 درجه فارنهایت دارد (دربعضی مدا ها نقطه جوش حداقل 466 درجه فارنهایت دارد.) که با ورود رطوبت به روغن نقطه جوش آن تا 311 درجه کاهش پیدا میکند.نکته جالب این است که 3 درصد رطوبت میتوند تا 50 درصد نقطه جوش روغن را بکاهد.
سیستم ترمز اکثر خودرو های سبک و موتور ها و خودرو های نیمه سنگین سیستم ترمز چرخ جلو است که با فشردن لنت های نیمه فلزی به دیسک ترمز و فشار ناشی از سرعت بر روی لنت ها و فشار ناشی از وزن خودرو روی چرخ جلو دلیل بر افزایش چشمگیر حرارت ناشی از اسطحکاک نسبت به سیستم ترمز چرخ عقب است در نتیجه ترمز داغ تر میشود و روغن موجود در سیستم ترمز سریع تر گرم میشود که این یک دلیل بر استفاده از روغن با دمای جوش بالاست.حال درصورت وجود درصد بالای رطوبت در روغن ترمز حجمی بالا از بخار در روغن بوجود میاید که میتواند مایع روغن را جا به جا کند و تراکم روغن را در یک نقطه کم کند و ر نتیجه عدم یا تضعیف عملکرد ترمز را به دنبال خواهد داشت . علاوه بر این وجود رطوبت در روغن باعث تسریع شدن خرابی در سیستم ترمز به خصوص زنگ زدگی و خوردگی کالیپرهای ترمز ، سیلندر چرخ و اصلی ، مجاری عبوری ، لوله های فولادی و مدولاتورهای ABS شود.
وجود ناخالصی و رطوبت در روغن ترمز یکی از مهمترین دلایل عدم عملکرد صحیح سیستم ترمز است که باعث تصادف میشود.بارها مشاهده شده که سیستکم ترمز از لحلظ فنی و مکانیکی(لنت ها استاندارد و سالم، سیستم هیدرولیم دریت کار میکند ، سطح مایع ترمز نرمال است، پدال ها به سلامت کار میکنند) مشکلی نداشته ولی ترمز عملکرد صحیحی ندارد باعث و دلیل یه صانحه گزارش داده میشوند. دلیل آن بالا بودن دستی خودرو و عدم آزاد کردن آن حین رانندگی وبالارفتن دمای لنت ها و روغن ترمز و وجود رطوبت در روغن ترمز و پایین آمدن نقطه جوش آن و به جوش آمدن روغن و عدم عملکرد صحیح سیستم ترمز میشود.
حال به سه روش تست روغن ترمز توسط ابزارخارجی میپردازیم:
کیفیت روغن ترمز را نمیتوان از روی ظاهر به درستی تشخیص داد و نیاز به ابزاری دارد که متاسفانه هنوز در ایران رایج نشده است:
- آسان ترین و متداول ترین روش تست روغن آنجام تست با تستر الکتریکی است.این تستر دمای نقطه جوش را با توجه به ورود رطوبت و ناخالصی تشخیص میدهد و با توجه به نقطه جوش و درصدناخالصی و روشن شدن چراغ زرد یا سبز یا قرمز تشخیص تعویض روغن ترمز را میدهد. این دستگاه تنها در یک دقیه کالیبره میشود.
- روش دیگر روش شیمیایی است که با استفاده از نوار مسی مقدار خورندگی روغن را که باعث تغییر رنگ نوار میشود را بررسی و و تعیین وضعیت کنیم.نمایانگر این نوار اگر به مقدار 100 برسد یعنی مقدار رسوبات و ناخالصی های روغن به انقضای تاریخ خود رسیده و اگر 200 را نشان دهد روغن حتما باید تعویض گردد.
- روش سوم استفاده از ابزار رفرکتومتر است که یک قطره روغن را درون گیج دستگاه ریخته و توسط تغییر رنگ و مقدار نوری که از داخل روغن عبور میکند میزان آلودگی و ریوبت و نقطه جوش روغن را تشخیص میدهیم.
